Onderwijs is een magisch vak. Wat zijn er al een boeken verschenen over hoe het werkt. Dikke naslagwerken die vertellen hoe het moet. Met modellen, onderzoeksresultaten, praktijkvoorbeelden en eindeloze rijtjes – soms gevaarlijk lange en afstompende opsommingen. Al vele uren heb ik besteed aan de vraag: wat is toch die magie van ons vak? Het betoverende moment dat het ‘licht doorbreekt’. De ogen die de aha-erlebnis verraden. Het moment dat je weet dat ze het snappen. Ja! Ze hebben het! Ongegeneerd genieten is dat. Juffen en meesters smullen van deze momenten. Leermomenten. Gouden momenten. Om te koesteren. En ook om te delen. Nu zijn er meerdere pedagogische wetten die ik heb mogen leren, door de jaren heen. Ik loop de meest in het oog springende langs, vanuit mijn bescheiden ervaring in zowel sbo als regulier onderwijs – dat in de kern overigens eender is.
1. Als kinderen het snappen, smaakt het naar meer.
Deze fantastische flow bereikte ik met groep 8, bijvoorbeeld bij het uitleggen van het metriek stelsel. Niets was op die dagen heerlijker dan het herhalen van die sommetjes die gesnapt werden. Iedere keer weer even die ervaring: ja, ik snap het echt! In optima forma beleefd, wanneer het een collectief begrip betrof.
2. Als ze willen, lukt het.
Er waren van die klassen, gevuld met naar kennis hongerende kinderen die met de grootst mogelijke nieuwsgierigheid en met de gekste verrassingen mijn klas binnen kwamen. Elke dag weer: skeletjes van kikkers, stenen, boeken over vlinders, archeologische vondsten als muntjes en oude pijpjes. En als ik erop inging – dat moment met een gouden randje: alle aandacht. De kennis werd bijkans mijn hoofd uit gezogen. Wat een rijkdom toen het grote internet haar intrede deed, en alles nog eens in een handomdraai visueel gemaakt kon worden. Daar ontstonden momenten van intense verwondering. Pure magie.
3. Als ik enthousiast ben, zijn zij dat ook.
Of het nu over een boek ging, een ervaring in de trein, een museumbezoek of een prachtige vogel, buiten in de schooltuin; kinderen werden er enthousiast van. Ik herinner me nog goed (ik was op stage in Apeldoorn) de juf van groep 5 had een biologieles gegeven over vogels en pootafdrukken. Met het grootste enthousiasme verhaalden kinderen ’s morgens van hun belevenissen. Veel kinderen hadden al sporen gevonden, toen ze die ochtend in alle vroegte hun huizen verlieten op weg naar school. Tijdens de pauze was de immer populaire zandbak plots verboden terrein geworden. Er waren sporen te zien geweest. Kraaien? Eksters? Een Vlaamse Gaai misschien? De nieuwsgierigheid van kinderen was geprikkeld.
Maar hoe zit dat nou met motivatie, enthousiasme en interesse? Hoe bereik je die sfeer van uitmuntende betrokkenheid van je kinderen? Hier drie voorlopige antwoorden, gedistilleerd uit ervaringen waarbij kinderen me dit leerden:
1. Een rijke leeromgeving helpt!
Gebruik binnen en buiten. Platen, afbeeldingen, geluidsfragmenten, modeldieren en -treinen. Proefjes in de zandbak. Tegels uit het plein. Plantjes kweken in de vensterbank. Maak het tastbaar, voelbaar, ruikbaar en proefbaar. Wijs kinderen op de ervaring die ze gaan opdoen.
2. Variatie houdt het fris.
Beloon de natuurlijke interesse van de kinderen door iedere dag weer ruimte te geven aan de ideeën die ze meebrengen. Pak het aan; ’t is zuiver goud wat ze je geven. Besteed aandacht in de kring, verzamel er meer van. Geef het letterlijk een plek.
3. Straal met blijdschap je enthousiasme voor het leren uit.
Jouw energie, samengebald in de nieuwsgierigheid, werkt aanstekelijk. En de nieuwsgierigheid van kinderen – bij de geboorte al ingebakken – heeft weer hetzelfde effect op jou. Als je de voelsprieten maar zo ver mogelijk hebt uitstaan. Duik in de wereld van het kind. Of wandel nog eens rond in je eigen kinderwereld, waar kennis zo’n vruchtbare grond vond. Lees de krant, waai uit aan het strand en vertel je verhalen aan de kinderen. Onvermoeibaar en optimistisch.
En nu moet iedereen het nog horen. We hebben een prachtig vak. Als Hans Klokken zullen we een podium moeten creëren, waar we groots en meeslepend vertellen over ons magische werk. Twitter erover. Blog het en post het. Schrijf er desnoods dikke boeken over. Het moet gedeeld. Mag ik deze blog afsluiten met een gedicht?
De grond
Zij die het weten, wisten het al
Voor hen wordt hier geen nieuws verteld
Een voelspriet groeit, niet met geweld
Maar komt op uit nieuwsgierige bodem
Zij die het weten, wisten het al
En bevestigd door schade en schande
Met vuur dat in hen maar bleef branden
En vruchtbare as bracht op nieuwsgierige bodem
Geplaatst op 2 maart 2015
Bekijk hier het complete blogoverzicht