In het kader van een nieuw te ontwikkelen schoolplan, hebben we ons als team recentelijk gebogen over de kernwaarden van onze organisatie. Ergens is ooit iemand wakker geworden met het idee: het is goed om kernwaarden op te stellen. Want dan kunnen we verder. En tot het moment dat ik met mijn team aan de kernwaarden ging, heb ik nooit echt stilgestaan bij de waarde van kernwaarden. Kennelijk heb ik de meerwaarde altijd verondersteld. Waarom?
Kort samengevat is het zo gegaan. Na twee vergaderingen (die overigens niet alleen maar over kernwaarden gingen) hebben we besloten een aantal mooie kernwaarden te kiezen als fundament voor het nieuwe schoolplan. Verantwoordelijk, respect, autonoom, uitdagend, veilig. Hoppa! Het ei was gelegd. Ware het niet dat er eerlijke collega’s waren die na afloop van de sessies hun vraagtekens stelden. Uitdagend? Een tamelijk contextgevoelig begrip. Respectvol? Hoe hol wil je het hebben? Autonoom? Hoe bedoel je, autonoom? Een mens is niet autonoom. Voor elke ademtocht heeft hij of zij een scala nodig aan voorwaarden om enigszins lucht te krijgen. En veilig? Ik haal even diep adem. Als teken dat ik moet reflecteren.
Waarom was dit gesprek in het team waardevol? Het ontnuchterende besef dat kernwaarden op zichzelf niets voorstellen, drong tot me door. Het zijn ook containerbegrippen. Kernwaarden zijn maar woorden. De kritische opstelling van de eerlijken op school hebben de kernwaarden gelouterd van het risicovolle bla bla-gehalte.
Bij kernwaarden wordt wel eens het beeld gebruikt van een kapstok. Ik weet, vergelijkingen gaan vaak mank. Maar dit beeld is eigenlijk wel treffend. In essentie zijn kapstokken handige haakjes bij elkaar. Niets meer en niets minder. Mijn hoofd kan na een drukke dag grote gelijkenis vertonen met mijn kledingkast in mijn studententijd. Een ongeordende, schreeuwende chaos. Als ik mijn kledij tegenwoordig opruim (ik kan me niet herinneren dat ik dat ook maar één keer gedaan heb tijdens de vier heerlijke jaren PABO), ben ik reuzeblij met mijn kapstokken. Het brengt ordening, gelaagdheid en overzicht aan in mijn handelen en denken.
Zo kunnen kernwaarden ook een werkelijke kapstok vormen die ordening aanbrengen. Als we straks aan de slag gaan met ICT, onderwijs op maat, de taalklas, het ontdekkend en onderzoekend leren, en nog veel meer (we hangen de kapstok graag iets te vol in het onderwijs), is het voor mijn overzicht heel prettig dat er kapstokken zijn waaraan we het kunnen ophangen. De thema’s veranderen. Nog sneller dan eerst. Zo snel, het ene is er nog niet af of iemand drapeert al wat nieuws aan het haakje. Maar wat blijft, zijn de kernwaarden. Grote, emotioneel geladen begrippen. Zeer gevoelig voor misinterpretatie. Holle klanken, als de akoestiek in een leeg nieuwbouwhuis. En toch! Het doordenken van de effecten van de kernwaarden in ons dagelijkse handelen, waarbij alles beweegt en zelfs kapstokken onderhoud nodig hebben, is waardevol. Betekenisvol. Ik neem verantwoordelijkheid voor mijn handelen, ik toon respect voor wie jij bent en hoe jij leert, ik beschouw je als een autonoom mens die eigen keuzes mag maken, ik koester hoge verwachtingen van jou als persoon, ik wil dat je je veilig voelt om jezelf te ontwikkelen. Dat is mijn kern in het vak met jonge mensen. Daar mag ik op aangesproken worden. Daar haal ik mijn inspiratie vandaan. En hoe beter die kernwaarden verankerd zijn, hoe minder communicatieproblemen, hoe meer effectiviteit. Goed voor het onderwijs aan de kinderen.
Er is nooit genoeg tijd in het onderwijs, lijkt het wel. Maar voor cynisme en sarcasme weten sommigen altijd weer ruimte te maken. Vergaderingen over kernwaarden kunnen eindeloze treurzangen of zure mopperuren worden. Als waarden verbonden zijn met personen en iets onthullen van de diepte van de intenties van leerkrachten met kinderen, zijn ze goud waard. Ze worden een belofte, de hartslag van de school. Vraag blijft: wat blijft er hangen na afloop van de schoolplanperiode? Het is grotendeels aan ons om onze kleren niet te laten slingeren, maar telkens weer netjes op te hangen aan de kapstok.
Bekijk hier het complete blogoverzicht
Geplaatst op 4 januari 2016