Kinderen en jongeren groeien op in een online wereld. Met hun telefoon ontdekken ze wat wij vroeger op straat ontdekten. Ze spelen, maken vrienden, worden verliefd, delen hun dagelijkse bezigheden, zien en worden gezien. Net zoals in het dagelijks leven, doen kinderen ook online positieve en negatieve ervaringen op. En ook al speelt dit zich online af; het heeft invloed op hoe kinderen en jongeren zich voelen. Dat wat zij online meemaken kan grote gevolgen hebben. Dat merken ouders thuis, maar het heeft ook invloed op de sfeer in de klas.
Een leerkracht uit het basisonderwijs vertelt over een heftige gebeurtenis in zijn klas. Een leerling was naar hem toegekomen om te vertellen dat er gepest werd in de groepsapp. Een van de leerlingen had in de app al vaker iets kwetsends over een andere leerling gezegd, maar deze keer had het veel meer impact, niet alleen op de leerling, maar ook op de groep. De leerkracht had al gemerkt dat de sfeer in de klas anders was, maar hij had er zijn vinger niet op kunnen leggen.
De leerling vertelde dat er in de app flink gescholden en ook gedreigd was en liet dit zien. De leerkracht handelde direct adequaat: hij overlegde met de directie, schakelde de politie in en nodigde alle betrokkenen uit op school. Tot slot besprak de leerkracht het voorval uitgebreid met de hele klas. Ook bespraken ze met elkaar wat de grenzen zijn op sociale media: wat kan wel en wat kan niet? Door dit gesprek weten de leerlingen nu wat ze kunnen doen als een soortgelijke situatie weer dreigt te gebeuren.
De leerkracht heeft met deze actie laten zien dat hij dit gedrag in zijn klas niet accepteert en online pesten heel serieus neemt. Bovendien gedraagt de leerling die het bewuste bericht stuurde zich nu vele malen beter en is de sfeer in de klas weer rustig en veilig.
In de klas
Je kunt media niet meer buiten de deur houden, ook niet buiten het klaslokaal. Wat er online gebeurt, heeft invloed op de klas. En er zullen online altijd enge en vervelende dingen gebeuren, net als in de offline wereld. Kinderen moeten leren om met deze dingen om te gaan. Als leerkracht heb je hier een belangrijke rol in: je kunt met hen praten over wat ze zien en meemaken, en je kunt de leerlingen duidelijk maken dat ze altijd bij je terecht kunnen als er iets vervelends gebeurt.
Het blijft gedrag
Sommige leerkrachten twijfelen aan hun eigen online ervaring en kennis. Ben ik wel de persoon die een kind kan helpen met de problemen die ze online tegenkomen? Het antwoord is: já, dat ben je! Doordat het getreiter online gebeurt, lijkt het wellicht ongrijpbaar, maar het is belangrijk te beseffen dat het nog steeds gedrag is. Eigenlijk verschilt het niet zoveel van situaties die we al kennen. Denk aan een leerling die bij je komt, omdat hij niet mee mag spelen tijdens de pauze. Hij vraagt hulp bij zijn gedrag: wat kan ik doen? Datzelfde geldt voor een leerling die vertelt dat hij wordt uitgescholden via de chat. Hij vraagt hulp bij zijn gedrag, en niet per se hulp bij het begrijpen van de online wereld.
Als leerkracht heb je een belangrijke rol: je kunt met leerlingen praten over wat ze online zien en meemaken, en je kunt ze duidelijk maken dat ze altijd bij je terecht kunnen als er iets vervelends gebeurt.
Alarmbel
Het is noodzaak dat opvoeders met kinderen en jongeren praten over wat hen online bezighoudt. Te vaak merken wij als coaches van jongeren dat er bij zowel ouders als school te weinig interesse is voor deze – voor jongeren onmisbare – wereld. Zowel bij het geven van (klassen)trainingen op basisscholen als tijdens de begeleiding van jongeren in het voortgezet onderwijs merken wij hier de gevolgen van. Kinderen en jongeren weten niet hoe ze adequaat kunnen handelen wanneer zij bijvoorbeeld online gepest worden. Ook beseffen ze vaak niet dat zij niet de enige zijn. We komen jongeren tegen die van alles doorsturen – naaktfoto’s van leerlingen tot video-opnamen van leerlingen die gepest worden – en niet inzien hoeveel leed zij daar een ander mee aan kunnen doen.
In gesprek
Ons advies is: ga in gesprek met je klas over sociale media. Het voorbeeld aan het begin van dit blog is slechts een van de vele verhalen die wij in de praktijk horen. Deze leerkracht ging het gesprek aan met zijn klas. Maar wacht daar zeker niet mee tot een vergelijkbare situatie zich voordoet. Start nú dat gesprek. Sluit aan bij de belevingswereld van je leerlingen. Jouw interesse zal ervoor zorgen dat ze informatie met je willen delen. Doordat het normaal wordt om er met elkaar over te praten, is de kans groter dat kinderen en jongeren problemen bij jou zullen melden.
Google heeft niet op elke vraag een antwoord. En hoewel het niet bij te houden is op welke online plekken kinderen zich begeven en welke app populair is: ze hebben echt nog volwassenen nodig die hen begeleiden. Wat kinderen moeten leren over omgangsregels en hun gedrag is online en offline hetzelfde.
Camiel van der Schoor
Trainer en coach bij Jonger
Gepubliceerd op 4 februari 2020
Meer weten?
Wil jij nu graag in gesprek met je klas, maar weet je niet hoe? De kaartenset MediJA Praat biedt open vragen die uitnodigen tot een goed gesprek over sociale media.
