School en thuis. Succesfactoren voor het afstemmen van twee leefwerelden

Toch bestaat er geen twijfel over: kinderen gedijen erbij als de leefwerelden van school en thuis elkaar overlappen, vooral ook als de verschillen groot zijn. Een goede samenwerking tussen school en ouders draagt bij aan het zelfvertrouwen, het welbevinden, de motivatie van leerlingen en via die weg aan hun schoolsucces en toekomstkansen. Hoewel elke school ouderbetrokkenheid hoog in het vaandel heeft staan, worstelen veel scholen met de invulling van de samenwerking met ouders, juist bij grote verschillen. De vraag wat er werkelijk toe doet in deze samenwerking en hoe je die samenwerking kunt realiseren, is dan van belang. In mijn boek: School en thuis. Succesfactoren voor het afstemmen van twee leefwerelden ga ik hierop in.

 

De allerbelangrijkste rol die ouders kunnen vervullen is het thuis interesse tonen in waar hun kind op school mee bezig is, vertrouwen hebben in hun kind en hun kind bemoedigen. Het effect hiervan op het schoolsucces van kinderen geldt voor alle ouders, ongeacht hun opleidingsniveau en sociaaleconomische positie. Zowel ouders als leerkrachten hebben echter niet altijd een concreet beeld voor ogen welke rol ouders thuis kunnen vervullen. Lager opgeleide ouders kunnen bovendien denken dat zij niet in staat zijn deze rol te vervullen en ook leraren verwachten niet zo snel dat deze ouders hun kind kunnen ondersteunen. En als zij dat wel verwachten, betekent dat nog niet dat zij ook weten hoe zij ouders hierin kunnen ondersteunen.

Tijdens de schoolsluitingen werden ouders in een niet-passende rol van leraar geplaatst, wat vooral laagopgeleide ouders lastig vonden. Als zij als geïnteresseerde ouder hun kind hadden kunnen ondersteunen, was hun dat veel beter afgegaan en had dit veel stress in gezinnen gescheeld. Na deze ervaring is de reflex van scholen – en dat was ook zichtbaar in Klassen en de discussie die deze documentaire opriep – om ouders er dan maar helemaal buiten te laten en het als school alleen te doen. Maar daarmee gooien we de potentie van de ondersteuning die ouders wél kunnen bieden met het badwater weg.

Veel scholen zijn gelukkig al gestart met het voeren van kennismakings- of startgesprekken om de drempel tussen leraren en ouders te verlagen. Bij voorkeur helemaal aan het begin van elk nieuw schooljaar, voordat zich iets vervelends heeft voorgedaan. Scholen zien deze gesprekken vooral als een startpunt van de relatie met ouders en dat is inderdaad relevant. Het lukt ook goed om (bijna) alle ouders (97 procent!) hiermee te bereiken. Zowel leraren als ouders waarderen deze kennismaking en weten elkaar in de rest van het jaar makkelijker te vinden. Het doel van de gesprekken reikt echter verder dan een vriendelijker start van de samenwerking. Deze gesprekken zijn bedoeld om de basis te leggen voor de gezamenlijke ondersteuning van de ontwikkeling van de leerling. Het vraagt van scholen om de leerling zelf en wat die nodig heeft aan begeleiding van school en ouders centraal te stellen en daarbij oog te hebben voor wat ouders van school nodig hebben om die rol goed te kunnen vervullen. Daarbij helpt het als leraren de achtergrond van de gezinnen beter leren kennen: waar zit de kracht van de gezinnen, wie kan de leerling ondersteunen, belemmert armoede of laaggeletterdheid de ondersteuning?

 

Het helpt ook als leraren zich realiseren dat het averechts kan werken als ouders gevraagd wordt zich als leraar op te stellen, bijvoorbeeld bij huiswerk. Maar hoe dan wel? Het helpt om in voortgangsgesprekken concreet te bespreken aan welk ontwikkelpunt de leerling de komende periode gaat werken en welke ondersteuning de leerling daarbij nodig heeft van zowel school als ouders. Steunend is ook als de leerling de leiding neemt in het gesprek met hun ouders thuis. Dat kan bijvoorbeeld door hun een eenvoudige opdracht mee te geven waarmee zij het gesprek over wat zij leren op school met hun ouders kunnen voeren. Deze thuisopdrachten zijn effectief gebleken in de VS en worden nu uitgeprobeerd in Nederland.

 

Ondersteuning bij de schoolloopbaan

Het doel van school is om leerlingen goed toe te rusten voor de toekomst. Daarbij gaat het niet alleen om het behalen van een diploma, maar ook om het leren maken van passende keuzes in de schoolloopbaan. Door te verkennen waar interesses, motieven en kwaliteiten van leerlingen liggen (wat wil ik, wat kan ik) en te onderzoeken wat bij hen past, blijven leerlingen gemotiveerder, worden overgangsmomenten minder kwetsbaar en worden ouders meer in deze ontwikkeling meegenomen.

Opvallend is bijvoorbeeld dat het in groep 8 alleen maar gaat over schoolniveau (wordt het vmbo of vwo), en veel minder over de profilering (wordt het een school die techniek, sport of zorg biedt) en het pedagogisch didactisch klimaat van de vervolgschool (groot, klein, streng, vrij). Dat pleit ervoor om vanaf het basisonderwijs veel meer aandacht te besteden aan het ontwikkelen van de talenten van leerlingen, het verkennen van de wereld van werk en beroepen en de oriëntatie op de school- en profielkeuzes. En voor het meenemen van de ouders in dit proces.  

 

In het boek School en thuis. Succesfactoren voor het afstemmen van twee leefwerelden werkt Mariëtte Lusse deze en andere thema’s uit in een aanpak om ouders te betrekken bij het leren en de loopbaanontwikkeling van hun kind. Iliass el Hadioui schreef een stadssociologische inleiding en Annette Diender verzorgde portretten van leraren en directeuren. De beschreven aanpak is gebaseerd op grote onderzoeksprojecten met groepen scholen in basis- en voortgezet onderwijs., wat wetenschappelijk onderbouwde en in de praktijk beproefde werkwijzen heeft opgeleverd. In de Gereedschapskist voor beter samenwerken met ouders zijn bijbehorende concrete werkwijzen (‘gereedschappen’, handreikingen en filmmateriaal) te vinden www.hr.nl/gereedschapskist.