‘Meer meldingen van geweld en zedendelicten op scholen, ook de ernst van het geweld neemt toe.’
Zo kopte de Volkskrant op 22 januari 2024¹. De boodschap was afkomstig uit een rapport van de vertrouwensinspecteurs in het onderwijs. Op sociale media ging men los: ‘Niet normaal! Hoe kan dat in een land als Nederland? Harde straffen!’
Inmiddels zijn we drie weken verder en je hoort er niemand meer over.
Gedrag is niet belangrijk.
Laat ik het nuanceren: voor de overheid is gedrag niet belangrijk. Gedrag is geen sexy onderwerp. Je kunt als minister van Onderwijs op X niet zo leuk scoren met gedragsproblematiek in scholen. Dan liever leuke PR-foto’s van scholen die werk maken van het leesonderwijs of kansengelijkheid. Dat scoort tenminste.
Het laatste serieuze rapport over gedrag in scholen verscheen in 2010². De Onderwijsraad was helder in haar adviezen: goed onderwijs, aandacht voor de relatie tussen leraar en leerling, hoge verwachtingen, duidelijke gedragsregels en maatregelen op drie verschillende preventieniveaus.
Met deze adviezen werd niet zoveel gedaan. Overheidsbeleid is meer gericht op het achteraf oplossen van problemen waarbij geldt:
Gedrag is niet belangrijk.
In 2012 werd Nederland geschokt door een reeks zelfdodingen van jongeren. De jongeren maakten een einde aan hun leven omdat ze zwaar werden gepest.
Ik behoorde tot een groep experts die de toenmalige staatssecretaris van Onderwijs (Dekker) mocht adviseren over de aanpak van pestproblematiek op scholen. Een van de belangrijkste adviezen die deze expertgroep gaf: zet zwaar in op preventie en maak een plan voor desnoods een jaar of tien.
Waar kwam de staatssecretaris mee? Een plan om scholen te verplichten een anti-pestprogramma te gebruiken. Omdat de PO-Raad en VO-raad³ nogal dwarslagen, ging dat plan van tafel en hebben we nu een wet waarin scholen zelf hun veiligheidsbeleid mogen formuleren en de Inspectie van het Onderwijs vooral controleert of de leerlingen zich wel veilig voelen.
Gedrag is niet belangrijk.
In 2017 schreef ik een boek over sociaal-emotioneel leren⁴. Belangrijkste boodschap: door preventief te werken aan emotionele en sociale competenties van leerlingen zorg je ervoor dat zij goed in hun vel zitten. En ook de prestaties op de leervakken (lezen, rekenen) verbeteren (Cipriano en haar collega’s bevestigden dit laatste onlangs weer in een meta-analyse⁵).
Ik heb mijn uiterste best gedaan om de boodschap uit het boek onder de aandacht van de minister van Onderwijs (Van Engelshoven) te brengen. Zij had geen interesse en tijd.
Na de corona-periode bleek een deel van de leerlingen problemen te hebben met het welbevinden. In allerijl tuigde de overheid vanuit het Nationaal Programma Onderwijs⁶ een mooie site over de aanpak van welbevinden en sociale-emotionele ontwikkeling op. Probleem getackeld.
Gedrag is niet belangrijk.
Na drie jaar van intensieve research schreef ik in 2023 een boek over een zorgelijke observatie⁷. Sinds 2019 zie ik dat kinderen tussen 10 en 14 jaar meer en meer betrokken raken bij wapenincidenten, drugsdeals, online ellende en vuurwerkbommen.
Ik heb mijn uiterste best gedaan om mijn zorgen over onze jeugd onder de aandacht van de minister van Onderwijs (Paul) te brengen. Zij had geen interesse en tijd.
Gedrag is niet belangrijk.
Nog even over de verontwaardiging waar ik deze column mee begon. In mijn boek Scholen op scherp schreef ik al over drie achtereenvolgende rapportages van de vertrouwensinspecteurs van de Onderwijsinspectie. De meldingen betreffen vooral fysiek geweld, zware mishandeling, dreiging met een vuurwapen en discriminatie. Vaak gaat er psychisch geweld aan vooraf. In de rapporten wordt gewezen op een ‘opvallende trend’. Voor het vierde jaar op rij is er een groot aantal meldingen over fysiek geweld en discriminatie, waarbij in 68 procent van de gevallen leerlingen beneden de dertien jaar uit het primair onderwijs zijn betrokken. Deze ontwikkeling was in de voorliggende schooljaren ook zichtbaar.
Deze kennis is er dus al even.
Maar ja, …
gedrag is niet belangrijk.
Door: Kees van Overveld
Gepubliceerd op 15 februari 2024
¹ De Zwaan, I. (2024, 22 januari). Meer meldingen van geweld en zedendelicten op scholen, ook de ernst van het geweld neemt toe. De Volkskrant. Geraadpleegd op 22-01-2024, van http://tinyurl.com/VK-meldingscholen ² Onderwijsraad. (2010). De school en leerlingen met gedragsproblemen: Advies aan de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Onderwijsraad. ³ PO-Raad & VO-raad. (2014). Actieplan sociale veiligheid op school. Geraadpleegd op 01-11-2024 van https://www.poraad.nl/files/140930_actieplan_sociale_veiligheid_op_school.pdf ⁴ Van Overveld, K. (2017). SEL: Sociaal-emotioneel leren als basis. Pica. ⁵ Cipriano, C., Strambler, M. J., Naples, L. H., Ha, C., Kirk, M., Wood, M., Sehgal, K., Zieher, A. K., Eveleigh, A., McCarthy, M., Funaro, M., Ponnock, A., Chow, J. C., & Durlak, J. (2023). The state of evidence for social and emotional learning: A contemporary meta-analysis of universal school-based SEL interventions. Child Development, 94(5), 1181-1204. ⁶ Nationaal Programma Onderwijs. (z.j.). Interventies gericht op het welbevinden en de sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen. Geraadpleegd op 5-02-2024, van https://www.nponderwijs.nl/interventies/welbevinden-en-sociaal-emotionele-ontwikkeling. ⁷ Van Overveld, K. (2023). Scholen op scherp: Kinderen en jongeren met wapens in en rond de school. Pica.