De op 13 mei 2024 verschenen bundel Opdat wij schrijven: Herinrichting van het schrijfonderwijs nu bevat onder andere een pleidooi voor meer inbreng van de expertise van schrijvers in het Nederlandse schrijfonderwijs. Het leek ons de beste tijd voor dit pleidooi, want de kerndoelen van het taalonderwijs zijn aan het veranderen. Maar misschien is het de slechtste tijd, gezien het nieuwe Hoofdlijnenakkoord.
Op 23 mei 2024 debatteerde BBB-fractieleider Caroline van der Plas met de D66-fractieleider over het nieuwe regeerakkoord in hoofdlijnen, waarin onder andere ter sprake kwam wat er met het onderwijs moet gebeuren. Dat onderwijs moet ‘politiek neutraal’ worden volgens het akkoord. Lastig begrip, want waar ligt het politiek neutrale? Maar voor Van der Plas blijkt ‘politiek neutraal’ te betekenen ‘onderwijs zoals zij dat vroeger op school heeft gehad’.
Gaan we dat onderwijs inderdaad herinvoeren, dan is dat slecht nieuws voor de schrijvers en dus voor het schrijfonderwijs. In 1989 stelde Rudolf Geel in zijn proefschrift Niemand is meester geboren: Geschiedenis van het Nederlandse schrijfvaardigheidsonderwijs in de 19de en 20ste eeuw dat de expertise van de schrijver in Nederland nog nooit gebruikt was in het Nederlandse schrijfonderwijs. Hij stelde dat met enige spijt vast, omdat hij zag dat op dat moment het kunstonderwijs heringericht werd – met de geboorte van vakken als CKV – waarbij kunstenaars fungeerden als belangrijke adviseurs van de kunstdocenten.
Geels roep om ruim baan voor de schrijver in het schrijfonderwijs had geen effect. Na 1989 werden in het Nederlandse schrijfonderwijs accenten gelegd waar de expertise van schrijvers niet specifiek voor nodig is: veel aandacht voor taalverzorging, structuuropbouw van alinea’s en nette zinnen, weinig aandacht voor wat leerlingen met taal en teksten onder woorden willen brengen.
En dat is nu juist wat schrijvers goed kunnen: onder woorden brengen wat er in je speelt, en zo het eigen leven in taal voor anderen zichtbaar maken en met het leven van anderen verbinden. Een pleidooi voor meer inbreng van schrijvers in schrijfonderwijs, is een pleidooi voor het oefenen van het vermogen in taal aanwezig te zijn in de wereld, en die wereld in taal weer te geven. Dat leerlingen dat willen, weten we door een enquête van Scholieren.com uit 2018. Als vo-leerlingen het schoolvak Nederlands zouden mogen veranderen, zouden ze meer aan creatief taalgebruik willen doen en meer verhalen willen schrijven.
In de inleiding van Opdat wij schrijven presenteerden Renske Bouwer, Micha Hamel, Suzanne van Norden, Jeroen Steenbakkers en ik daarom de sluitende redenering dat we schrijvers moeten vragen het Nederlandse schrijfonderwijs te herinrichten. Het boek werd op 14 mei 2024 gepresenteerd, en stuitte op 23 mei op het Hoofdlijnenakkoord.
Hoe nu verder? Voor mij is duidelijk dat je alleen ‘politiek neutraal onderwijs’ kunt geven – het uitgangspunt dat onder die wens van Van der Plas ligt – als dat onderwijs zich toespitst op het doel leerlingen weerbaar te maken, door hun kritisch en beredeneerd te leren reageren op alle gedachten van anderen en van zichzelf. Alleen als je geen keuzes maakt en alle gedachten in het onderwijs toelaat die daar grondwettelijk mogen zijn, kun je neutraliteit garanderen. Je maakt leerlingen weerbaar door hun te vragen die gedachten niet alleen aan te horen en te beluisteren, maar ook te verwerken. Verwerken gaat tijdens en door het schrijven heel goed. Schrijven vertraagt je gedachten, door al dat zoeken naar de juiste woorden. Bovendien geeft het je de kans jouw gedachten met anderen te delen en zo nog diepgaander te verwerken.
Dat is precies wat schrijvers aan leerlingen te bieden hebben. Zij kunnen met taal zo’n beetje al hun gedachten onder woorden brengen, en raken daardoor in contact met iedereen die deze leest. Dus het is toch de béste tijd voor een pleidooi voor meer inbreng van schrijvers in het schrijfonderwijs.
Door: Els Stronks
Gepubliceerd op 27 juni 2024
