Vandaag ben ik in Friesland om een schoolteam te helpen de kwaliteit van hun rekenlessen te verbeteren. Terwijl ik enthousiast vertel over lesdoelen, lesgeven en het leren van leerlingen, zie ik een oudere leerkracht achterin de zaal instemmend knikken.
Na afloop komt ze even een praatje maken. ‘Alles wat jij vertelt, dat deed ik vroeger ook. Uitleggen, voordoen en vooral heel veel oefenen. Maar opeens mocht dat niet meer. We moesten leerlingen zelf laten ontdekken en vooral niks uitleggen, want dat was ouderwets. Ik ben blij dat jij nu zegt, wat ik altijd al heb gevoeld en gedacht: we moeten gewoon weer les gaan geven.’
Ik laat haar woorden op me inwerken.
Hoe kan het dat leerkrachten het gevoel hebben dat hun vak is afgepakt? Dat ze niet meer mogen uitleggen en lesgeven?
In de jaren ’90 introduceerden onderwijsvernieuwers het Nieuwe Leren. Het onderwijs moest worden aangepast aan de nieuwe tijd en dat vroeg om een radicale omslag in vormgeving en inhoud. Die omslag kwam er: de leerling ging zelfstandig werken, er was minder kennisoverdracht en de leerkracht werd een coach.
De gevolgen waren rampzalig: er ontstond grote maatschappelijke onrust over het dalende kennisniveau en scholieren zelf riepen in een open brief op tot meer klassikale lessen en betere kennisoverdracht. Uiteindelijk moest er een parlementaire onderzoekscommissie aan te pas komen om de puinhopen op te ruimen. Die commissie schreef een lijvig verslag en trok de volgende conclusie: de wetenschappelijke onderbouwing voor het Nieuwe Leren ontbreekt grotendeels!
De onderzoekscommissie was niet de enige die twijfels had over de effectiviteit van de nieuwe rolverdeling. De Koninklijke Akademie van Wetenschappen deed in 2009, in opdracht van het ministerie van OCW, onderzoek naar het rekenonderwijs op de basisschool. In het eindrapport schrijven de onderzoekers: ‘De commissie plaatst vraagtekens bij de effectiviteit van zelfstandig werken en pleit voor een grotere inhoudelijke rol voor de leraar. Instructie, oefening en nabespreking zijn noodzakelijk.’
Je zou verwachten dat het ministerie van OCW, politici en beleidsmakers na dit debacle op zoek gingen naar aanpakken die wél werken en gebaseerd zijn op wetenschappelijke studies. Helaas was dat niet zo. In plaats daarvan werd een nieuw project bedacht, namelijk Onderwijs2032. Dit platform adviseerde dat leerlingen in de 21ste eeuw zelfstandig moeten werken aan een leervraag, dat ze niet alle feiten hoeven te kennen en dat leerkrachten minder vaak instructie moeten geven. Onderwijs 2032 is een kopie van het Nieuwe Leren. Het rapport van de parlementaire onderzoekscommissie en dat van de KNAW lijken vergeten en een wetenschappelijke basis is er nog steeds niet.
De beleidsmakers negeren de adviezen van twee onderzoekscommissies die ze zelf instelden. Dat is op z’n minst opmerkelijk te noemen. In de 21ste eeuw zouden we ons onderwijs niet moeten baseren op bijgeloof en aannames, maar op wat de wetenschap ons kan leren over welke onderwijsaanpakken wel of juist niet werken.
Waren beleidsmakers op zoek gegaan naar wetenschappelijke onderwijsstudies, dan hadden ze snel kunnen vaststellen dat een aanpak waarbij leerkrachten lesgeven, veel effectiever is. De Nieuw-Zeelandse topwetenschapper John Hattie bundelde 304 wetenschappelijke studies waaraan meer dan 42.000 leerlingen deelnamen en stelde vast dat het geven van directe instructie het leren van kinderen in hoge mate versnelt en versterkt. Aanpakken waarbij de leerkracht lesgeeft en onderwijst zijn superieur aan aanpakken waarbij de leerkracht fungeert als coach en leerlingen zelfstandig werken, zo blijkt uit de analyses van Hattie.
Een ander groot onderzoek is het Project Follow Through. Hierbij werden meer dan 72.000 leerlingen meer dan 10 jaar gevolgd. Ze kregen op verschillende manieren les. De leerlingen die directe instructie ontvingen van hun leerkrachten scoorden op alle gebieden significant hoger dan de controlegroepen. Directe instructie zorgde ervoor dat ze zich meer leerstof eigen maakten, meer zelfvertrouwen ontwikkelden en beter waren in probleemoplossend denken.
In het Eindadvies van het Platform Onderwijs2032 wordt het geven van instructie weggezet als ouderwets en achterhaald. De woorden lesgeven, onderwijzen en uitleggen komen er niet in voor. Het woord ‘instructie’ komt welgeteld één keer voor, namelijk dat er mÃnder instructie moet worden gegeven.
Wat een verschil met Groot-Brittannië waar de minister van Staat Nick Gibb aan het begin van dit jaar een krachtig pleidooi hield voor leerkrachtgestuurd onderwijs. Onderwijs dat de leerkracht zijn vak teruggeeft en leerlingen laat leren. Niet omdat hij dénkt dat dit werkt, maar omdat hij wéét dat dit werkt.
‘Waar denk je aan?’ De oudere leerkracht legt haar hand op mijn schouder en kijkt me vragend aan. Ik antwoord dat ik hoop dat de nieuwe minister van Onderwijs op zijn eerste werkdag twee onderzoeksrapporten gaat afstoffen en zijn ambtenaren opdracht geeft om John Hattie uit te nodigen voor een goed gesprek. Geef leerkrachten hun vak weer terug: laat ze weer lesgeven!
Marcel Schmeier is onderwijsadviseur bij Expertis en auteur van Expliciete Directe Instructie: tips en technieken voor een goede les.
Geplaatst 27 maart 2017
Bekijk hier het complete blogoverzicht