Eens in de zoveel tijd tref je een groep waarin alles lijkt te kloppen. In het afgelopen jaar heb ik als directeur zestien dagen mogen lesgeven in zo’n klas. Groep 8. Een klas boordevol initiatief en creativiteit. Met plezier stonden ze paraat op de open dag om nieuwe ouders te verwelkomen. Ook hielpen ze graag als er een klusje te doen was in de tuin of een sjouwwerkje met de conciërge. Met gezamenlijk plezier maakten ze de schooldagen tot een feest. Op kamp zorgden ze voor elkaar en samen voor een puik sfeertje.
Wat is het een geluk als je onderdeel mag zijn van zo’n groep, als kind en als leerkracht.
Het was niet allemaal gejubel, in deze klas. Whatsapp-incidenten vonden plaats, maar werden ook aangepakt. De oplettende collega’s droegen zorg voor strakke communicatie met de ouders. Soms waren er ook andere spanningen in de klas: meiden die soms te veel met elkaar klitten en roddelden. Het is ontzettend gaaf als een leerkracht de signalen oppikt, bespreekt en de onderlinge banden weet te herstellen. Hiervoor is natuurlijk meer nodig dan alleen maar kinderen. Een van de grote succesfactoren was de sterk betrokken oudergroep, achter de kinderen. Ouders die – net als de kinderen – grote behulpzaamheid toonden bij activiteiten. Ouders die me zonder enig cynisme plezier wensten, als ik een dag de groep mocht draaien. Ze gaven me het gevoel dat we het samen deden.
Het kan zo anders zijn. Soms kan het kil en onveilig aanvoelen in groepen. Dat zijn klassen waar je kinderen ziet wegkwijnen en waar ze zich niet durven uiten. Waar lachen met elkaar, lachen om elkaar wordt. En waar begin je dan? Alle lessen sociaal-emotionele ontwikkeling ten spijt – het lijkt soms niet te lukken.
Toch is het niet des leerkrachts om hierin op te geven, al kan het soms een moeizaam traject zijn met een groep. John Hattie schrijft in het voorwoord van zijn boek Leren zichtbaar maken dat een excellente leerkracht de kinderen in de klas ‘door en door kent’. Door je in te leven in de groep, die als groep ook een identiteit heeft met karaktereigenschappen en emoties, ziet een leerkracht veel meer het geheel in het gedrag. Hierdoor wordt het mogelijk om gedrag te duiden. Vaak zijn die kille en onveilige groepen bang. Collectieve angst maakt zich dan meester van de kinderen waardoor ze elkaar de maat gaan nemen en een negatieve spiraal ontstaat. Ik gun deze klassen moedige leerkrachten die zich tot het uiterste inspannen om uit de spiraal te blijven stappen. Als groepen zo de moeilijke jaren doormaken, terwijl er vertrouwen wordt gegeven door de optimistische leerkracht, kan het kwartje vallen.
Heus. Als de groep maar consequent wordt gehouden aan de verwachtingen, de meetlat die de leerkracht meegeeft. Het zijn vaak kleine succesjes die uiteindelijk leiden tot een grote overwinning. Door de gouden momentjes te vieren met een lied, een spelletje of een beloning die klas opmontert, kan er een basis voor een veilig klimaat worden gelegd. Een leerkracht die de kinderen kent en de ouders informeert, uitnodigt en aanvuurt om letterlijk mee te doen en een team waarbij je af en toe even mag uithuilen, bieden sleutels tot succes met een moeilijke klas.
Soms tref je een groep, waarin alles lukt. Deze ervaringen maken optimistisch. En dit optimisme mag een startpunt zijn voor iedere groep die je voor je krijgt. Wij nemen afscheid van een prachtige groep 8. Ik groet en bedank ze. Met een glimlach voor de toekomst.
Geplaatst op 22 juni 2015