‘Wie wil zijn of haar verhaal voorlezen?’, vraag ik aan twintig studenten van de Hogeschool Rotterdam.
Het valt stil in de klas. Even later gaan twee handen de lucht in. Ik kies voor Denise.
Ze pakt haar schrijfblok en begint.
‘Er was eens een meisje dat vijf jaar geleden vanuit Mauritius naar Nederland kwam en graag verpleegkundige wilde worden. Ze had geen familie in Nederland, sprak de Nederlandse taal niet en kende geen regen en wind …’
Even kun je een speld horen vallen in de klas.
Denise neemt ons verder mee in haar leven. Ondanks al haar twijfels begon ze aan haar studie verpleegkunde. In het eerste jaar was een decaan de draak in haar verhaal: hij geloofde niet dat zij haar propedeuse ging halen. Bovendien had ze, behalve haar vriend, geen familie om op terug te vallen. Ze eindigt haar verhaal met te vertellen dat ze, ondanks alle uitdagingen en tegenslag, nu in het laatste jaar van de opleiding zit en bijna verpleegkundige is.
Denise legt haar schrijfblok op tafel. Ze kijkt de klas in. Ik ben sprakeloos en met mij twintig anderen.
Ter voorbereiding op deze gastles heb ik de studenten gevraagd een kort verhaal over zichzelf te schrijven. Denise heeft ons allemaal stil gekregen. Haar versie zit vol ingrediënten voor een goed verhaal: er was een duidelijke heldin herkenbaar met een groot verlangen een doel te bereiken, er waren meerdere draken die zij moest verslaan, haar vriend was haar hulpbron en je voelde de spanning of ze haar doel ging halen of niet.
Het verhaal van Denise is de reden dat ik graag inga op uitnodigingen voor gastlessen over de kracht van verhalen in het onderwijs. Ik geloof dat verhalen onmisbaar zijn voor de persoonlijke ontwikkeling van studenten. Nog niet iedereen is daarvan overtuigd, gezien de hoeveelheid geprotocolleerde reflectieverslagen die studenten nog elke dag produceren.
Mijn geloof hierin wordt ondersteund door Martha Nussbaum, een Amerikaanse filosofe die schrijft over de noodzakelijke herwaardering van verhalen in het onderwijs. Met haar boek Niet voor de winst (2011) heeft ze mij ervan overtuigd dat verhalen onmisbaar zijn om studenten op te leiden tot kritische en zelfdenkende burgers.
Het verhaal van Denise raakte ons hoofd, hart en onze handen. Door haar verhaal kwam de klas in gesprek over eigen keuzes, konden klasgenoten zich verplaatsen in de leefwereld van Denise en daagde zij ons uit om haar situatie vanuit een ander perspectief te bekijken.
In ons onderwijs passen we verhalen maar weinig bewust toe. Liever maken we gebruik van interventies die een afspiegeling zijn van onze prestatiemaatschappij. Bij kinderen van vier jaar worden Cito-toetsen afgenomen, bij tienminutengesprekken krijg je als ouder direct een grafiek met de prestaties van je kind voor je neus, huiswerkinstituten schieten als paddenstoelen uit de grond en examentrainingen zijn niet aan te slepen.
Veel opleidingen leiden studenten op om een bijdrage te leveren aan winstmaximalisatie van een bedrijf. Zelfs bij opleidingen waar menselijkheid een grote rol zou moeten spelen, zoals de zorg, voeren efficiëntie en effectiviteit de boventoon. De centrale vraag is: leidt jouw professionele handelen wel tot tijdswinst, meer meetbare gezondheidswinst of lagere kosten in de gezondheidszorg?
Nussbaum stelt dat narratieve verbeelding noodzakelijk is om menselijkheid en zorg voor elkaar weer een rol te laten spelen in het onderwijs en onze maatschappij. Verhalen zijn een spiegel van ons eigen gedrag en nemen ons mee in de wereld van de ander, die tegenover ons zit. Ik strijd niet tegen feiten, cijfers en efficiëntie in ons onderwijs, maar wel om verhalen en menselijkheid een betere plek ernaast te geven. Ik strijd trouwens wel tegen onnodige reflectieverslagen.
Denise heeft mij laten zien hoe het moet!
Geplaatst op 8 januari 2019
Meer blogs lezen? Klik voor het complete blogoverzicht!