Eric van ’t Zelfde. Hij is een held voor mij. Hij is de verpersoonlijking van wat ik versta onder bevlogenheid. Ik ben diep geraakt door zijn boek Superschool (2015), waarin hij vertelt over wat hij meemaakte op de rough road om een zwakke vmbo-school in Rotterdam-Zuid een van de beste scholen van Nederland te maken. Een man met zoveel bevlogenheid, zo vastbesloten om succes te hebben en te creëren. Niet primair voor zichzelf, maar voor kwetsbare kinderen in een kwetsbaar stuk van Nederland.
Momenteel is Van ‘t Zelfde te zien op NPO 1 in de tweede editie van Dreamschool. Eric is rector van deze televisieschool met een bijzondere populatie en doet regelmatig uitspraken die me bij blijven. Zo zei hij laatst: ‘Je hoeft geen talent voor op tijd komen te hebben.’ En dat klopt. Als je een afspraak met iemand hebt, is op tijd aanwezig zijn niet iets waarvoor je een complimentje hoeft te geven of hoeft te krijgen. Op tijd komen is basis. Fatsoen. Dat doe je gewoon. Toch blijkt het in de serie voor een aantal leerlingen nog heel moeilijk om op tijd te komen voor hun droomlessen. En dat terwijl ze een gouden kans krijgen om van de beste, meest bevlogen docenten les te krijgen. Hoe kan dat nou? Deze spanning voel ik, terwijl ik naar de afleveringen kijk. Er is spanning, omdat ik ook compassie met de leerlingen voel. Ze komen uit een uiterst gecompliceerde context. Het zijn kinderen met een heftig verhaal. Ik denk dat hun verhaal, hun script, zou kunnen verklaren waarom ze niet op tijd kunnen komen. Maar ja. Als het dáár al misgaat. Wat moet er dan verder van hen terecht komen? Dus is het aanspreken op deze fatsoensnorm heel gelegitimeerd. Maar oei, oei, oei, wat ligt het thema gevoelig!
‘Fatsoen, motivatie en bevlogenheid. Ik zie er een opbouw in. Als een keukentrap naar de maan.’
Mensen die te laat komen. Voor mij persoonlijk is het een niet te negeren allergie. Het heeft iets respectloos. Voor degenen die wel op tijd zijn, voor degene die iets te vertellen heeft en voor het onderwerp dat besproken wordt. Het raakt het thema motivatie. Op twee niveaus. De motivatie van de laatkomer: ‘Er was iets belangrijker waardoor ik niet op tijd kon zijn.’ De motivatie van de op-tijd-komer: ‘Waarom zit ík hier dan?’
Hier heb ik dan drie termen te pakken: fatsoen, motivatie en bevlogenheid. Ik zie er een opbouw in. Een soort keukentrap naar de maan. Wie struikelt over de eerste tree, krijgt het erg moeilijk op weg naar succes. Maar als je helemaal niet naar de maan wilt? Als je je droom hebt opgegeven? Of vervangen hebt voor een nachtmerrie? Heb je dan eigenlijk wel fatsoen nodig? En hoe leer je fatsoen? Van wie mag je dat leren?
In het boek Superschool staat een hele mooie passage over de regels van de school. Er waren veel regels, die door Van ‘t Zelfde en zijn managementteam waren teruggebracht tot slechts eentje: gedraag je! En wie zich gedraagt, behoeft daarvoor geen compliment. Zo doe je dat gewoon. Daar begint alles mee.
Hiermee legt Eric de lat hoog voor een heel aantal leerlingen. In het boek lees ik dan ook over kinderen die van school gestuurd worden. En in Dreamschool voelt het soms ongemakkelijk. Daar gaat het bij sommigen al mis, hoe moet dat dan straks? Hoe gaan die kinderen hun kansen nou ooit pakken?
Tegelijkertijd is het zo dat als je je fatsoen wel weet te houden, de stap naar bevlogenheid via groeiende motivatie veel sneller in zicht komt. Zicht op de maan. Daarom is het zo belangrijk dat er fatsoen geleerd wordt. Thuis en op school. En dat we op straat niet bang zijn om mensen aan te spreken op onfatsoenlijk gedrag.
Zou je moeten streven naar bevlogenheid? Naar passie voor het werk dat je doet? Zou dat streven een doel moeten zijn in het onderwijs? Ik weet het nog niet zeker. Maar ik zie bevlogenheid wel als hoogste trede van de trap. En ik streef graag naar het hoogst haalbare. Dat betekent voor mij: tenminste inzetten op het hoogst haalbare niveau van fatsoen. Wie die tree haalt, komt zeker verder. Ik geloof dat echt!
Dit blog maakt deel uit van een blogserie: ‘Van de keukentrap naar de maan.’ In dit blog stond ik stil bij de eerste trede van de trap: fatsoen. In mijn volgende blogs besteed ik aandacht aan motivatie als tweede trede en bevlogenheid als derde.
Geplaatst op 1 mei 2018
Bekijk hier het complete blogoverzicht