Mijn kantoor is één van de voormalige klaslokalen in een oude ambachtsschool. Het is nu een bedrijfsverzamelgebouw waar ik mijn werkplek heb. Sinds kort wordt er, in een aantal andere lokalen, Nederlandse les gegeven aan mensen voor wie Nederlands niet de moedertaal is.
Ik loop elke dag wel een keer langs één van deze lokalen. Bijvoorbeeld op weg naar het toilet. Altijd kijk ik, door de openstaande jaloezieën, een les in. Ik heb nu een keer of veertig naar binnen gekeken. Gegluurd mag je wel zeggen. Het tafereel dat ik aanschouw is telkens gelijk. Er staat een docent voor de klas bij het whiteboard. In de ruimte zitten, achter de klassieke schooltafeltjes, tien jongvolwassenen. Wat mij opvalt tijdens het gluren? De rust die ik, door het raam heen, ervaar als ik naar dit kleine aantal studenten kijk.
Door dit tafereel werd ik herinnerd aan mijn eigen ervaringen als docent op een mbo-school. Iedere woensdag en vrijdag heette ik 25 studenten in mijn klaslokaal welkom. Alle tafels waren bezet, de studenten zaten dicht op elkaar en het was vaak een kakofonie aan geluid. Ik heb nog veel te leren als docent, maar omgaan met groepsdynamiek en orde scheppen lukt mij.
Echter, ik vond een groep van 25 vaak echt te veel. Ik kon geen ruimte, tijd en aandacht scheppen, zodat studenten toekwamen aan leren. Meerdere studenten bevestigden dit. Ik heb regelmatig de vraag gehad: ‘Mag ik niet thuis gaan leren in plaats van naar uw les komen? Het is er te druk en ik kan mij niet concentreren.’
Het tegenovergestelde dus van de rust en aandacht in het lokaal van de oude ambachtsschool. Ik weet dat er een maar is in mijn vergelijking. De jongvolwassenen willen, voor een deel, op eigen initiatief Nederlands leren en zitten daarom in het lokaal. De studenten in mijn klas zaten er niet altijd vanuit intrinsieke motivatie, maar soms enkel en alleen vanuit leerplicht.
Toch zou ik graag die rust in mijn eigen klas hebben gehad.
Toch zou ik graag die rust in mijn eigen klas hebben gehad. Ik ben ervan overtuigd dat het aantal studenten of leerlingen daar een grote bijdrage aan heeft. Door persoonlijke gesprekken met studenten in mijn tijd als docent, weet ik dat veel van hen een goede motivatie hadden om te leren. ‘Met zo veel mensen in dit lokaal lukt het mij echt niet meneer,’ was letterlijk een antwoord.
Ik zeg dus; halveer alle klassen. Zowel in het primair, voortgezet als beroepsonderwijs. Mijn eigen ervaring is niet het enige waar ik dit op baseer.
De AOb luidde al eerder de noodklok. Zij strijden, samen met onder andere onderwijspersoneel en ouders, voor maximaal 21 leerlingen per klas in het primair onderwijs. 30 procent van de leerlingen zit daar in een klas met meer dan 25 leerlingen. De AOb wordt in hun strijd ondersteund door de wetenschap. Zo blijkt uit studies dat substantieel kleinere klassen leiden tot betere prestaties en welbevinden bij leerlingen. Het onderzoek van Gene V. Glass en Mary Lee Smith bevestigt deze conclusie.
Een centrale rol bij leren speelt sociale interactie, waarbij de leerkracht in de les een rolmodel is voor leerlingen/studenten. Om hen te voeden met kennis en vaardigheden, vragen te beantwoorden en hun feedback op een opdracht te geven, heeft een leerkracht tijd en ruimte nodig. Dit is er nu vaak niet.
Het is niet voor niks dat de groepen klein zijn als kinderen naar zwemles gaan, zoals Tjip de Jong in zijn boek 1 + 1 = 11 ook stelt. In een zwemklas zitten vaak tien tot twaalf kinderen. De zwemleraar zwemt mee, legt uit en begeleidt kinderen die het nodig hebben individueel.
Het is een logische groepsgrootte om de juiste aandacht en begeleiding te kunnen geven en te zorgen dat kinderen niet kunnen verdrinken. Dit laatste kan uiteraard in een schoolklas niet gebeuren, maar kinderen en jongeren kunnen wel sociaal en mentaal kopje onder gaan. Waarom in onze schoolklassen dan soms zelfs 30 kinderen?
Waarom in onze schoolklassen dan soms zelfs 30 kinderen?
Een andere reden is dat gehalveerde klassen een bijdrage leveren aan het verminderen van de werkdruk voor leerkrachten. Minder volle klassen verminderen het ziekteverzuim en geven de leerkracht vaker het gevoel betekenisvol werk te doen. Vergeet niet; grote klassen vormen één van de oorzaken waarom leerkrachten het onderwijs vaarwel zeggen en nergens is het aantal burn-outs zo hoog als in het onderwijs. Dus halveer die klassen en behoud meer vakmensen voor het mooiste beroep van de wereld. Laten we zorgen dat, door kleinere klassen, weer meer mensen voor de klas willen staan en goede vakmensen niet meer via de achterdeur vertrekken.
Een derde reden is dat kleine klassen een goede economische investering zijn. Linksom of rechtsom kijken we ook met een financiële bril naar ons onderwijs. Het vraagt een forse investering, maar als we verder kijken dan onze neus lang is, dan levert het veel op.
Dit blijkt uit onderzoek van de Universiteit van Amsterdam. Volgens de onderzoekers zorgt het investeren in kleinere klassen, zeker in het basisonderwijs, voor economische groei op de langere termijn. Concreet? Kleinere klassen geven leerkrachten bijvoorbeeld meer tijd om gerichte instructie en feedback op vaardigheden te geven aan individuele leerlingen. De leerprestaties nemen daardoor toe en het opleidingsniveau stijgt. Wie goed is opgeleid, verdient beter, geeft meer uit en betaalt ook meer belasting. Dit is goed voor onze economie.
Belangrijk is wel dat het geld dat we moeten investeren ook echt naar kleinere klassen gaat. Er is al eerder geld vrij gemaakt voor kleinere klassen, maar dat ging op aan de bekende potjes; management, onderwijsassistenten en innovatieprojecten.
Ik heb nog niet eens stilgestaan bij het effect van halfvolle klassen op het welzijn van onze kinderen en jongeren. Niet geheel onbelangrijk in deze tijd. Maar daar kan ik een volgende blog mee vullen.
Wil je met mij in gesprek over deze blog? Ben je het niet met mij eens of heb je vragen? Kom gerust langs in de oude ambachtsschool. Dan drinken we een kop koffie, lopen langs het lokaal waar Nederlandse les gegeven wordt en praten we verder.
Door: Bas Schepers
Gepubliceerd op 2 maart 2022.
