‘We hebben van de inspectie een “goed” gekregen voor de kwaliteitscultuur en de kwaliteitszorg bij ons op school. De inspecteur was zeer onder de indruk van de lessen en complimenteerde ons met de stevige basis.’
Het bericht verbaast me niet: ik ontvang het van een leerkracht voor wie ik veel respect heb. Met plezier heb ik al meerdere lessen van deze meester in groep 8 mogen bekijken. Eigenlijk zijn álle lessen die ik op deze school bijwoon een feestje om naar te kijken. En niet omdat alles perfect gaat. Dat hoeft ook niet. Maar er gaat wel héél veel goed. En wat vooral zo positief is: deze leerkracht groeit. Dit team groeit. En dat doen ze sámen, op zeer professionele wijze.
Het begint allemaal ruim twee jaar geleden, als ik start met het begeleiden van het team bij het verbeteren van de lessen begrijpend luisteren en begrijpend lezen. De school wil graag de aanpak Close Reading inzetten, meer aandacht voor de inhoud van de tekst creëren en werken aan een doorlopende lijn.
Essentieel
Tijdens een eerste teambijeenkomst en een ronde klassenbezoeken word ik meteen aangenaam verrast. Ik neem samen met de schoolleider en/of taalcoördinator een kijkje in de lessen, meestal een half uur. Na slechts één teambijeenkomst signaleer ik in vrijwel alle groepen al een paar heel essentiële zaken: zo is er een helder lesdoel, staat de inhoud centraal, is er veel interactie, weten leerkrachten hun leerlingen te activeren én krijgt het maken van aantekeningen een belangrijke plaats. De leerkrachten stoppen al deze elementen niet op een gekunstelde manier in hun lessen omdat ik kom kijken; nee, ze zijn ervan overtuigd dat leerlingen door deze interventies beter tot leren komen. Ze weten het gereedschap zó in te zetten dat het aansluit bij hun les, bij de tekst en bij wat de groep nodig heeft.
Eén teambijeenkomst worden er vier, de rondes met klassenbezoeken worden uitgebreid en telkens weer proef ik een sfeer die ik niet op elke school tegenkom. Hoe kan dat toch, dat iedereen, niemand uitgezonderd, zich zo ontwikkelt? Ik bespreek dit met de schoolleider en geef ook aan teamleden terug wat mij zo positief opvalt. De reactie is duidelijk maar tevens simpel: leerkrachten nemen hier hun taak serieus, hebben een gezamenlijke missie om leerlingen gelijke kansen te geven en hebben gezamenlijk besloten om open te staan voor verandering, mits deze verandering onderbouwd is en zeer waarschijnlijk zal bijdragen aan betere leesresultaten. De schoolleider faciliteert leerkrachten om samen lessen voor te bereiden, en leerkrachten benutten die tijd en ruimte om dit gezamenlijk te doen.
De diepte in
Op een middag in juni loop ik rond in de school. Overal zitten groepjes leerkrachten bij elkaar om teksten voor leerlingen te selecteren en lessen voor te bereiden. Ook hun eigen studieboeken liggen open. Ze gaan niet enkel af op de basale theorie die hun is bijgebleven van de teambijeenkomst, maar gaan samen de diepte in. En dat komt de kwaliteit van de lessen ten goede. Ze voelen de steun van de schoolleiding, maar ook van elkaar. Ze stralen plezier uit tijdens het voorbereiden en zijn trots én kritisch op de lessen die ze ontwikkelen én die steeds beter worden.
Er is nóg iets dat dit team bijzonder maakt: er heerst een professionele cultuur waarin men kwetsbaar durft te zijn. De leerkrachten reflecteren op hun lessen, durven te benoemen wat goed ging, maar zien ook in wat beter kan: ze staan open voor feedback op hun eigen handelen. Daar is lef voor nodig! Na elke evaluatie gaan leerkrachten steevast weg met: ‘Dankjewel Marita, hier kan ik echt weer verder mee.’ En inderdaad, een ronde later zie ik het terug in de les.
Hoge verwachtingen
In de laatste teambijeenkomst deelt elke jaargroep een aantal gegeven lessen: zo krijgt het team zicht op de doorlopende lijn van groep 1 tot en met 8. Dit kan ik niet anders beschrijven dan een ‘kippenvelmoment’. Leerkrachten uit de bovenbouw zijn onder de indruk wanneer zij zien wat de leerlingen in groep 1/2 al doen. Andersom is dat ook zo: ‘Wauw, wat een rijke en complexe teksten lezen leerlingen in de bovenbouw!’ Ik ben trots. Trots, omdat ze als team samenwerken. Omdat ze twee jaar lang denken in kansen, in plaats van in beperkingen. Omdat ze niet zeggen ‘Dat kunnen onze leerlingen niet’, maar ‘We hebben samen hoge verwachtingen’. Omdat ze samen bewijzen wat je kunt bereiken wanneer je de kwaliteit van de lessen aanpakt. Omdat ze laten zien dat je onderwijs niet in je eentje maakt, maar elkaar nodig hebt. Omdat ze structureel tijd investeren in zoiets belangrijks als lezen. Omdat ze lef tonen. Omdat ze kritisch durven zijn op het eigen handelen. Omdat ze samen lessen voorbereiden. Omdat ze professioneel zijn. Omdat ze voor het eerst sinds járen boven het landelijk gemiddelde scoren bij begrijpend lezen. ‘Dat heb ik nog nooit eerder meegemaakt op deze school,’ aldus de schoolleider.
Gelukkig mag ik nog even blijven. En niet omdat het nog niet goed genoeg is, maar omdat ze zelf vinden dat het nog beter kan. Ze willen de didactische vaardigheden die de leerkrachten in het leesonderwijs zo goed oppakken ook bij andere vakgebieden planmatig leren inzetten. Dat noem ik nog eens ambitie!
Deze week ben ik er weer om een teambijeenkomst te verzorgen. Dat ambitieuze klimaat valt me gelijk op. Ik gun elke leerkracht zo’n team, maar ook zo’n schoolleider. We gaan hier samen verder bouwen aan kwaliteit en goed onderwijs. Veilig en fijn is het hier allang, dat zijn voorwaarden waarin het hele team fors investeert. Maar ze willen méér. Ze willen elke leerling een stevige, geletterde basis meegeven. Zo geven ze hun leerlingen het beste cadeau voor de toekomst: een eerlijke kans.
Ik snap die inspecteur wel … Wat zal zij genoten hebben van de lessen die ze mocht bekijken en de gesprekken die ze hier voerde. Gelukkig ga ik binnenkort ook weer een kijkje nemen in de les bij de leerkracht die mij dit positieve bericht stuurde. Want ik wil hier nog niet weg. Ik hoop nog een poosje te mogen blijven en samen met dit team verder te bouwen aan een stevige fundering voor de toekomst van deze leerlingen. En ondertussen let ik héél goed op wat er hier nu precies zo goed gaat, want dit soort voorbeelden zijn er om gedeeld te worden. Maar eerst ga ik die leerkracht een bericht terugsturen en hem bedanken voor het verslag van het lesbezoek dat hij ontving van de inspectie. Dit is wat mijn werk zo mooi maakt.
Marita Eskes
Gepubliceerd op 27 oktober 2020
Verschenen bij Uitgeverij Pica:
In dit blog geef ik drie redenen om vooral wél het basisonderwijs in te gaan. Berichten over het lerarentekort, al dan niet genoeg geld voor salarissen en de hoge werkdruk in het basisonderwijs dreigen de prachtige kanten van ons vak onder te sneeuwen. Dit blog is voor wie wel eens droomt van een overstap. Omdat kinderen je boeien, omdat ontwikkeling je energie geeft of omdat je misschien naar een nieuwe betekenis in je werk zoekt.
Je bent goudzoeker
Wie voor de klas staat, oefent een ambacht uit. Een echt vak. Uitleggen van sommen en begrippen, vertellen van verhalen; het is een kunst op zich. Je rekenblokjes liggen klaar om de uitleg van de vorige dag concreet te maken. Voor de kinderen die wat meer oefening nodig hebben, liggen de bladen klaar, ze kunnen verder. Aan je instructietafel geef je een extra impuls aan leerlingen die dat nodig hebben. De kunst van een goede uitleg geeft al voldoening op zich. Maar let op de ogen van kinderen als ze het begrijpen! Die aha-erlebnis, voor het eerst beschreven door Karl Bühler (1879-1963) is telkens weer een gouden momentje. Je voelt je ’s avonds als een goudzoeker die zijn opbrengst na een dag van geduldig zoeken en zeven bekijkt. Je bent echt verrijkt.
Dynamiek en teamwork
Een dag met je groep betekent een dag communiceren. De hele dag is er interactie. Daar moet je tegen kunnen. Daar moet je zelfs van houden. Vanaf het moment dat de kinderen binnenkomen (‘Welkom!’) tot het moment dat ze je klas weer verlaten (‘Tot morgen, mees’ of ‘Doeg, juf’). Je schakelt van groepsniveau naar individueel niveau. Zo’n dag is niet te voorspellen. Kinderen interacteren met elkaar en met jou. Als leerkracht heb je invloed op die interactie en telkens speel je in op de situatie die zich voordoet. De dynamiek van een dag kost energie en geeft energie. Bij je beroep hoort spontaniteit. Iedere dag leer je wat bij en je wordt voortdurend uitgedaagd. Hoe reageer je op een spannende situatie? Wanneer en hoe lang laat je kinderen zelf oefenen in het omgaan met elkaar? Wanneer grijp je in? En hoe dan? Iedere dag brengt zijn eigen kansen met zich mee. En als je het even niet meer ziet? Dan staat er een team met ervaren collega’s om je heen, die graag met je meedenken. Je deelt immers het mooie vak met hen. En ze helpen je graag. Dynamiek en teamwork dus.
Twintig tot vijftig jaar?
Het kan zomaar: dat je op het leven van kinderen zo’n grote impact hebt, dat ze je de komende decennia blijven herinneren. Dat ze terugdenken aan je warmte, je lach, het vertrouwen dat je uitstraalde. Een gouden moment; jouw ontdekking en erkenning van hun talent. Het werken met kinderen is zo betekenisvol. Denk zelf maar eens terug aan je schooltijd. Aan die juf of meester, die ene misschien, die het verschil voor je maakte. Ze hebben je gevormd. Het waren vakmensen, boordevol liefde voor uitleg en talenten en dagelijks op zoek naar fijne momenten in de groep. Maar misschien was wel het belangrijkst, dat het een professional was die werkelijk iets gaf voor jouw ontwikkeling.
Dit kun jij ook zijn.
Denk er nog maar eens over na. Voel in je hart: zit die liefde daar? Bel een school. Ga in gesprek. En laat je inspireren. We hebben je heel hard nodig.