Velen hebben, net als ik, een goed vooruitzicht en mogen binnenkort hun werk even helemaal vergeten, de koffers pakken en op reis gaan. Of we nu naar Texel, Zeeland, Frankrijk of naar verre bestemmingen gaan, reizen verbreedt je horizon. Je ontmoet nieuwe mensen, ziet onbekende plekken, leert nieuwe culturen kennen, ontspant en laadt weer op. Maar eerst moeten we dit schooljaar nog goed afronden. En de laatste schoolweken zijn altijd hectisch.
Afgelopen week sprak ik een directeur die zijn formatie eindelijk rond had. ‘Elk jaar is dat weer een hele puzzel,’ legde hij uit. Veel mensen hebben de voorkeur om op hun vertrouwde plek te blijven, duopartners die al jaren samenwerken willen liever niet ‘scheiden’ en onderbouwleerkrachten willen niet graag wisselen met een groep 8-leerkracht en vice versa. Wanneer er wat krimp komt in de formatie wordt het een steeds grotere uitdaging voor directies om het plaatje compleet te krijgen en iedereen enigszins tegemoet te komen in zijn of haar wensen. Er kunnen flinke spanningen ontstaan in teams wanneer er wijzigingen komen waardoor mensen de klas waarin zij al jaren werken moeten verlaten en in een nieuwe ‘onbekende’ klas moeten starten na de zomervakantie.
Eigenlijk is het best bijzonder dat onderwijsmensen over het algemeen zo honkvast zijn. De mobiliteit in het onderwijs blijkt het laagst te zijn van alle arbeidssectoren in ons land. Leraren, maar ook directies, veranderen niet zo snel van baan. In 2009 zocht slechts 20 procent van de mensen in het primair, voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs een andere baan. En als ze veranderen, stappen ze vaak over naar een andere school bij dezelfde werkgever. De reden is dan bijvoorbeeld krimp op de eigen school. Uit onderzoek van Yumi Stamet in 2011 blijkt dat leraren meestal blijven zitten, omdat ze tevreden zijn. Zolang zij hun kennis en kunde kunnen overbrengen en de sfeer goed is, zien zij geen reden om van baan te veranderen. Als iedereen zich prettig voelt en met plezier werkt binnen het onderwijs is er ook geen reden om te veranderen, zou je dus denken. Maar dat blijkt toch niet helemaal zo te zijn.
Als schoolbegeleider, coach en trainer in het basisonderwijs kom ik regelmatig teams tegen waar mensen mopperen en niet tevreden met het werk lijken te zijn. De werkdruk is een van de meest gehoorde klachten. Te veel onderwijsvernieuwingen die tegelijk ingevoerd moeten worden, nieuwe lesmethodes en heel veel administratie zijn redenen die voor de toenemende werkdruk vaak genoemd wordt. Vooral oudere leraren geven vaker aan het zwaar te hebben. Onderzoeker Stamet schrijft dat de baantevredenheid sowieso afneemt naarmate mensen langer in dezelfde functie werken. In (kleine) schoolteams, waar een groot deel van het team al jaren met elkaar samenwerkt, zie je vaak een soort familiesfeer ontstaan; men kent elkaar door en door, gaat ook privé met elkaar om en het is niet gebruikelijk dat men elkaar over het werk feedback geeft. Voor dit soort teams zou meer mobiliteit kansen voor een professionele schoolcultuur bieden.
Een maand of twee geleden sprak ik een intern begeleider die na dertig jaar met plezier op dezelfde school gewerkt te hebben vrijwillig was overgestapt naar een andere school. Zij kreeg de vraag of zij haar expertise wilde gaan inzetten op een school waar nog veel te ontwikkelen is in de kwaliteit van lesgeven en in het zorgsysteem. Zij vertelde mij: ‘Ik dacht: als ik deze nieuwe uitdaging nu niet aangrijp, weet ik zeker dat ik tot mijn pensioen niet meer wegga bij de school waar ik al zo lang werk.’ Eigenlijk zou iedereen na zo’n acht à negen jaar weer eens moeten switchen van school. De kans dat je nog gaat veranderen van baan wordt kleiner naarmate je langer op dezelfde plek blijft zitten. En het is, zoals het onderzoek van Stamet laat zien, ook nog een hele uitdaging om tevreden je pensioen te halen als je 30 of zelfs 40 jaar op dezelfde plek werkt.
Verandering van spijs doet eten! Als er meer mobiliteit komt, ontstaat er in scholen een natuurlijke doorstroom. Teams raken eraan gewend dat ieder jaar een deel van het team verandert. Nieuwe mensen in een school stellen vragen over waarom dingen op een bepaalde manier georganiseerd en uitgevoerd worden. Hierdoor moet iedereen weer even kritisch stilstaan bij de visie en de missie van de school.
Switchen van baan is eigenlijk net als reizen: het geeft je de kans nieuwe mensen te ontmoeten, andere culturen te leren kennen en oude gewoontes weer eens even onder de loep te nemen. Want reizen is ook naar jezelf kijken tegen een andere achtergrond. Ik wens iedereen een heel fijne ‘reistijd’ toe!
Geplaatst op 6 juli 2015
Bekijk hier het complete blogoverzicht